Springboktrekke

'n Trop springbokke.

Springboktrekke was massaverhuisings van groot hoeveelhede springbokke oor die vlaktes van die binneland van Suid-Afrika. Dit het periodiek voorgekom, oor lang afstande, in tye toe springbokke baie volop en die plase nog nie omhein was nie.

Ná enkele opeenvolgende jare van goeie reën, het die springbokkuddes van die Kalahari en die Karoo tot buitengewoon groot getalle aangegroei. As daarop skielik 'n jaar met 'n besondere kwaai droogte volg, ly die bokke honger en dors. Dit is waarskynlik in hierdie omstandighede dat daar in die vroeë winter 'n blinde, onstuitbare drang onder die troppe posvat om na groener weivelde te trek.

Troppe uit verskillende rigtings het dan soms bymekaar aangesluit en kuddes gevorm van honderdduisende en soms selfs 'n miljoen bokke. Hulle beweeg in 'n stormloop voort om 'n 150 km per dag af te lê. Meer as 'n uur het dit soms geduur vir die voorste digte massa sterkste bondel bokke om verby 'n plek te kom. Ure lank is hulle gevolg deur honderde en honderde moeë, kruppel en beseerde bokke. Op hulle beurt is hulle deur leeus agtervolg. Elke donga en spruitjie is gevul met sterwende bokke wat 'n lewende brug vorm waaroor die volgende bokke kon hardloop.

Ná so 'n stormloop was die stank van verrottende karkasse oorweldigend. Springbokvelletjies is in die miljoene na die buiteland uitgevoer. Op die plase is op groot skaal biltong gemaak. As daar êrens honderde kilometer ver reën geval het, kry die trop die reuk van die vogtige aarde, stop skielik en draai met 'n ander roete terug.

Getuienis wys daarop dat daar in 1843 so 'n massa springbokke naby Colesberg verby is. In 1894 is 'n trop springbokke vergesel van wildebeeste, blesbokke, kwaggas en elande vir drie dae dwarsdeur die dorpie Beaufort-Wes. Tussen 1887 en 1896 is vier trekke deur Prieska. Boesmanland (en veral Kenhardt) is in die winter van 1892 deur 'n stormloop getref. Dit het eers by die see geëindig waar baie bokke weens die drink van seewater gesterf het. Die laaste massamigrasie was waarskynlik in Mei 1954 toe 'n geskatte 15 000 springbokke uit die Kalahari die distrik Gordonia binnegestroom het.

Hierdie trekke word onder andere beskryf in Samuel Cronwright se boek The migratory springbucks of South Africa en in die jagter en handelaar Roualeyn Gordon Cumming (*Engeland, 15 Maart 1820 - †Fort Augustus, Skotland, 24 Maart 1866) se boek The lion hunter in South Africa (1840). Cumming skryf “the plains and even the hill-sides which stretched away on every side of me, thickly covered, not with herds, but with one vast mass of springboks; as far as the eye could strain the landscape was alive with them, until they softened down into a dim red mass of living creatures”.

Bibliografie

• du Plessis, Andries (red.): Die bewaring van ons erfenis. Kaapstad: Human & Rousseau, 1974.
• Green, Lawrence G.: Karoo: the story of the Karoos of South Africa – the Great Karoo, the Little Karoo and the far corners of the North West Cape and Namaqualand. Kaapstad: Howard Timmins, 1955.
• Hey, Douglas: Alles wat lewe – 'n tweede keur uit Die Burger-rubriek “Bewonder en bewaar”. Kaapstad: Tafelberg, 1977. ISBN 0-624-00993-9